Dit lessenpakket is samengesteld door leerkrachten niet-confessionele zedenleer, medewerkers van deMens.nu, een lector niet-confessionele zedenleer, medewerkers van de v.z.w. ‘De Huizen’ en ik.

We maken ons zorgen over de roep van politici en media naar strengere straffen. Die weergalmt bij onze leerlingen, want ze herhalen wat ze thuis horen of lezen in de krant. We zijn beducht voor het idee dat vrijheidsberoving altijd de beste oplossing is om mensen terug op het spoor te krijgen of om onze samenleving veiliger te maken. Helaas zien velen gevangenisstraf enkel als een simpele wraak.

Er zijn geen eenvoudige oplossingen voor complexe dingen als criminaliteit. Wie zich verdiept in rechtvaardigheid en straf ziet meerdere gezichtspunten. Van een ding zijn we overtuigd: de graad van beschaving kan men meten aan de manier waarop een samenleving haar gevangenen behandelt. Daarom is dit lessenpakket niet neutraal, want als vrijzinnig-humanisten pleiten we voor een humaan strafbeleid.

Maar zulke verklaringen halen vooroordelen niet onderuit. Ze brengen geen zoden aan de dijk tegen de storm van afkerige gevoelens voor mensen die iets op hun kerfstok hebben. Om de ratio over gevangenen een kans te geven, maakten we denkoefeningen over rechtvaardigheid en straf. Perspectiefwissels maken opvattingen meer genuanceerd; inleefoefeningen trachten primitieve wraakgevoelens te counteren. Deze wijdverspreide gevoelens negeren zou didactisch fout zijn, want dat gaat voorbij aan de beginsituatie. Lessenpakket ‘deNor’ neemt je stap voor stap mee naar kleinschalige, gedifferentieerde detentievormen op maat. Dat pad eindigt dus bij het alternatief van de v.z.w. De Huizen, een initiatief van gevangenisdirecteur Hans Claus. Onderweg verkennen we vele facetten van schobbejakken, vlegels en schoften. Maar met respect: het blijven medemensen die een misstap begingen en met wie in verschillende culturen anders wordt omgegaan.

Dank aan de leerkrachten en moreel consulenten die meewerkten! Een speciaal bedankje heb ik voor de criminologen van ‘De Huizen’. Onderwijs moet over muurtjes kijken, en dankzij hen konden wij als schoolmeesters een blik werpen op het gevangeniswezen. Ik hoop dat onze kruisbestuiving ‘De Huizen’ van pas komt bij de talrijke vormingsavonden die ze geven. Volwassenen kunnen ook wat les gebruiken …

Corona vertraagde de redactie van ons lessenpakket. In de lockdown konden we allemaal proeven van vrijheidsberoving. Maar we aten nog wat we lekker vonden, we konden surfen op het internet, online lesgeven en ons gezin werd niet uit elkaar gerukt. Nu we terug van onze vrijheid kunnen genieten en onze leerlingen opnieuw kunnen ontmoeten in de echte wereld, ben ik verheugd om dit interactieve lessenpakket voor te stellen.

Jan Van Vaek, inspecteur-adviseur niet-confessionele zedenleer
18 oktober 2021